चीन भारताच्या INSTC योजनांवर मात करत आहे का?

चीन पॉवर | मुत्सद्दीपणा | मध्य आशिया

एप्रिलच्या उत्तरार्धात, चिनी राज्य काउंसिलर आणि राष्ट्रीय संरक्षण मंत्री वेई फेंगे यांनी अधिकृत सहलीला सुरुवात केली जी त्यांना घेऊन गेली. कझाकस्तान, तुर्कमेनिस्तान, इराणआणि ओमान. जरी आंतरराष्ट्रीय प्रसारमाध्यमे आणि वृत्त आउटलेटद्वारे त्याच्या या प्रवासाकडे मोठ्या प्रमाणात लक्ष दिले गेले नाही, तरीही त्याचे महत्त्व जास्त सांगता येणार नाही. भारताच्या इंटरनॅशनल नॉर्थ साउथ ट्रान्सपोर्ट कॉरिडॉर (INSTC) च्या व्याप्तीवर अधिक चांगल्या प्रकारे देखरेख आणि प्रभाव टाकण्यासाठी बीजिंगच्या प्रयत्नांची सुरुवात हे सांगू शकते.

मध्य आशियात चीनचा वाढता प्रभाव जोरदार आहे underpinned NATO आणि/किंवा अमेरिकेच्या घरामागील अंगणात उपस्थिती असण्याची शक्यता असलेल्या अस्वस्थतेच्या भावनेने. गंमत म्हणजे, त्याच प्रदेशात भारताच्या पोहोचण्यामागील सर्वात ठळक घटक म्हणजे त्यांच्या जवळच्या शेजारी आणि मध्य आशिया या दोन्ही देशांमध्ये चीनच्या सर्वव्यापीपणाबद्दल भारतीय अधिकार्‍यांमध्ये वाढती अस्वस्थता. चीन आणि रशिया यांच्यातील उबदार संबंध तसेच चीन पाकिस्तानी संबंधांचा झपाट्याने विस्तार झाल्यामुळे भारतीय अधिकारी चिंतेत आहेत. घेराव चीन द्वारे.

बीजिंगच्या हालचालींना तोंड देण्यासाठी भारताने, विशेषतः पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या निवडीपासून प्रयत्न सुरू केले प्रदेशातील चीनच्या पुढाकारांना कायदेशीर मान्यता देण्यासाठी. कर्जाच्या सापळ्यात चीनवर पूर्णपणे अवलंबून असलेल्या इतर राज्यांना नवऔपनिवेशिक प्रयत्न म्हणून नवी दिल्ली चिनी सरकारच्या हेतूंवर शंका घेण्याचा प्रयत्न करते. चीनच्या बेल्ट अँड रोड इनिशिएटिव्ह (BRI) ला एक व्यवहार्य आणि अधिक न्याय्य पर्याय म्हणून भारत INSTC चा प्रचार करत आहे. मध्य आशिया आणि आफ्रिकेसह जगातील संसाधन-समृद्ध प्रदेशांमध्ये चीनच्या BRI ला आव्हान देण्याच्या आणि त्याला मान्यता देण्याच्या दुहेरी उद्दिष्टांमुळे नवी दिल्लीची भव्य भू-राजकीय रणनीती प्रेरित आहे.

वेईच्या नुकत्याच झालेल्या सहलीवरून असे दिसून येते की, भू-राजकीय महत्त्वाकांक्षेच्या सेवेसाठी व्यापार आणि गुंतवणुकीचा साधने म्हणून वापर करण्याच्या आपल्या नव-व्यापारीवादी अजेंड्यासमोरील भारतीय आव्हानाला बीजिंग जागृत झाले आहे.

चीनला एक विश्वासार्ह धोरणात्मक भागीदार म्हणून दाखवून, चीनच्या संरक्षणमंत्र्यांनी कझाकस्तान, तुर्कमेनिस्तान, इराण आणि ओमान या देशांच्या भेटींचा उपयोग उच्च-स्तरीय सामरिक दळणवळणाचा विस्तार करण्यासाठी तसेच लष्करी देवाणघेवाण अधिक सखोल करण्यासाठी आणि अधिक वारंवार संयुक्त सराव आणि कर्मचारी करण्याचे आवाहन केले. चीन आणि चार राष्ट्रांमधील प्रशिक्षण. तथापि, वेईचा युनायटेड स्टेट्स आणि “इतरांचा” कथितपणे अस्थिरता निर्माण करणार्‍या भूमिकांबद्दलचा सातत्यपूर्ण संदर्भ हे सूचित करतो की त्यांच्या बॉम्बस्फोटक वक्तव्याचा मध्य आशियातील अमेरिकेच्या धोरणात्मक पवित्र्याशी कमी आणि भारताशी जास्त संबंध होता.

या लेखाचा आनंद घेत आहात? पूर्ण प्रवेशासाठी सदस्यता घेण्यासाठी येथे क्लिक करा. महिन्याला फक्त $5.

मस्कतच्या त्यांच्या दौऱ्याच्या शेवटच्या टप्प्यावर, खरं तर, वेईने ओमानशी घनिष्ठ लष्करी आणि सामरिक सहकार्याची आपल्या देशाची इच्छा व्यक्त करताना अमेरिकेचा उल्लेखही केला नाही.

भारताशी घनिष्ठ सांस्कृतिक आणि सांप्रदायिक संबंध असण्याबरोबरच, ओमान हा INSTC मधील एक प्रमुख नोड आहे, ज्याच्या अलीकडेच विशेष आर्थिक क्षेत्राचे उद्घाटन करण्यात आले आहे. दुक्म इराण आणि मध्य आशिया, काकेशस आणि खरंच रशियामधील ऑपरेशन्स आणि/किंवा स्वारस्य असलेल्या भारतीय व्यवसायांसाठी क्लिअरिंग हाऊस तसेच उत्पादन केंद्रांच्या स्थापनेसाठी हे एक आदर्श ठिकाण आहे. इंडो-पॅसिफिक महासागराच्या काठावर वसलेले आणि भारताच्या स्वतःच्या प्रमुख बंदर शहरांच्या तसेच पूर्व आफ्रिका आणि होर्मुझच्या सामुद्रधुनीच्या अगदी जवळ असलेले, Duqm हे लष्करी उपकरणे किंवा कर्मचार्‍यांच्या कार्यक्षम हस्तांतरणासाठी आणि नौदलाच्या मालमत्तेचे इंधन भरण्यासाठी एक भू-सामरिक हॉटस्पॉट आहे. .

Wei च्या प्रवास कार्यक्रमातील इतर थांबे देखील INSTC चे प्रमुख भाग आहेत. इराण भारताच्या भव्य डिझाईनचे दागिने बनवतात, ज्यामुळे नवी दिल्ली पाकिस्तानला इराणी बंदर चाबहार मार्गे मध्य आशिया आणि अफगाणिस्तानला जाण्यासाठी आणि तेथून थेट जमिनीचा मार्ग उपलब्ध करून देऊन पाकिस्तानला मागे टाकू शकते. अशा प्रकारे, व्यापार कॉरिडॉर म्हणून INSTC ची व्यवहार्यता मुख्यत्वे चाबहार आणि त्याच्या मालवाहतूक-अग्रेषण सुविधांमध्ये अखंड प्रवेश करण्याच्या भारताच्या क्षमतेवर अवलंबून आहे. तुर्कमेनिस्तानचा भारतासाठी महत्त्व त्याच्या अफाट वायू संसाधनांमध्ये आहे आणि दीर्घकाळ रखडलेल्या TAPI पाइपलाइनचा एकमेव पुरवठादार म्हणून त्याची निर्णायक भूमिका आहे, जी कधीही ऑनलाइन आली तर, भारताच्या ऊर्जा पुरवठा मार्गांमध्ये विविधता आणण्याच्या प्रयत्नांना पूरक ठरेल. कझाकस्तानशेवटी, भारताच्या अणुऊर्जा प्रकल्पांसाठी आवश्यक असलेल्या युरेनियमचा एक विश्वासार्ह पुरवठादार म्हणून भारताला महत्त्व आहे, तर त्याची बाजारपेठ केवळ भारतीय वस्तूंसाठीच नाही तर तंत्रज्ञान, शिक्षक, परिचारिका आणि डॉक्टरांसाठीही एक आकर्षक ठिकाण आहे.

या चौकडीच्या सामाजिक-राजकीय स्थिरता आणि सद्भावना यांमधील भारताचा वाटा मध्य आशियामध्ये आपल्या व्यावसायिक पदचिन्हाचा विस्तार करण्याच्या प्रयत्नांसह हात-हाताने वाढणार आहे. या राष्ट्रांसाठी एक प्रमुख संरक्षण आणि सुरक्षा भागीदार बनणे, त्यामुळे बीजिंगला भारतासोबतच्या व्यवहारात वापरता येईल असा धोरणात्मक फायदा मिळवून देतो आणि त्याचा खरोखर फायदा होऊ शकतो. या देशांशी जवळचे धोरणात्मक संबंध प्रस्थापित करून, चीन या देशांमधून जाणाऱ्या भारतीय व्यापाराच्या परिमाणावर अप्रत्यक्ष परंतु गंभीर प्रभाव पाडू शकतो.

चीन भारताला त्याच्या INSTC कार्यान्वित करण्यापासून आणि कॉरिडॉरच्या शेजारी असलेल्या देशांमध्ये आपली उपस्थिती वाढवण्यापासून रोखू शकत नाही. असे म्हटले आहे की, जर बीजिंग स्वतःला एक प्रमुख म्हणून स्थान देऊ शकते, जर ओमान, इराण, तुर्कमेनिस्तान आणि कझाकिस्तानसाठी मुख्य, संरक्षण आणि सुरक्षा भागीदार नसेल तर, ते नवी दिल्लीच्या प्रभावाची आणि प्रादेशिक पोहोचाची व्याप्ती नियंत्रित करू शकते.